Geluidoverlast in de Noordzee op de kaart Rijkswaterstaat

Noordzee 17.09.2024 - Uit onderzoek van onder andere Rijkswaterstaat blijkt dat mensen behoorlijk wat herrie maken onder water.

Denk aan scheepvaartbewegingen, windparken en de aanleg ervan. Daar heeft het zeeleven last van. Via programma’s als Jomopans werkt Rijkswaterstaat sinds 2015 in internationaal verband samen om geluidoverlast in de Noordzee in kaart te brengen. Geluid houdt immers niet op bij grenzen. Jomopans is nu genomineerd voor een internationale prijs.

Mensen kunnen niet goed horen onder water. Daarom werd lang gedacht dat het stil is onder de zeespiegel, maar niets is minder waar. Veel dieren in de Noordzee communiceren en navigeren juist via geluid. Ook gebruiken ze hun gehoor om voedsel te vinden. Wanneer deze natuurlijke geluiden verstoord worden, door lawaai van schepen of industrie, raken ze verdwaald, kunnen ze elkaar niet vinden en verhongeren ze.

Kortom: geluidoverlast onder water beperken is ontzettend belangrijk. Maar de scheepvaart en de aanleg van windparken zijn dat ook. Een goede balans tussen alle belangen is dus cruciaal. Maar hoe doen we dat? Niels Kinneging van Rijkswaterstaat is expert op het gebied van onderwatergeluid en voormalig projectleider van Jomopans.

Hij legt uit: ‘Om de juiste maatregelen te kunnen treffen moeten we eerst kennis verzamelen. We hadden nog niet veel grip op hoeveel geluid de mens toevoegt, waar dat precies vandaan komt en wat het effect daarvan is op het onderwaterleven.’

Voor de metingen zijn onder meer op 14 posities in de Noordzee onderwatermicrofoons (hydrofoons) geplaatst, die het geluid 1 jaar gemeten hebben.

Geluidoverlast op de kaart gezet
Daarom ging in 2015 het Joint Monitoring Programme for Ambient Noise in the North Sea project (Jomopans) van start. Het doel van het project was om een alomvattend gezamenlijk programma voor het monitoren van omgevingsgeluid op de Noordzee te ontwikkelen. Kinneging was er van begin tot eind bij, namens Rijkswaterstaat en het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat.

Het ministerie is verantwoordelijk voor de implementatie van de Kaderrichtlijn Mariene Strategie. Deze richtlijn verplicht lidstaten onderwatergeluid te monitoren en maatregelen te nemen. Rijkswaterstaat is beheerder van de Noordzee en voor veel activiteiten het bevoegd gezag. Om deze rol goed te kunnen invullen is kennis nodig.

Kinneging: ‘Met Jomopans hebben we het onderwerp onderwatergeluid letterlijk op de kaart gezet. Samen met partners uit landen rond de Noordzee hebben we kaarten ontwikkeld die de geluidhinder onder water duidelijk weergeven.’

‘Met de inzichten die we hebben opgedaan, gaan we in gesprek met stakeholders en adviseren we beleidsmakers over mogelijke maatregelen waarin de verschillende belangen zijn afgewogen. Bij maatregelen kunt u denken aan eisen stellen aan hoeveel geluid schepen mogen produceren in een bepaald gebied, eisen in vergunningen opnemen dat het geluid van heien wordt afgeschermd.’

Windmolens
Doorpakken met DEMASK Jomopans is in 2022 officieel afgerond. In januari 2024 ging het vervolg van start: Development and evaluation of noise management strategies to keep the North Sea healthy (DEMASK).

Kinneging is wederom als projectleider bij betrokken. DEMASK richt zich op het bedenken van verschillende scenario’s met maatregelen om geluidoverlast te beheersen. DEMASK rekent de scenario’s ook door, om beleidsmakers te kunnen adviseren over de effecten ervan. Kinneging: ‘Wij doen suggesties voor maatregelen. De beleidsmakers moeten er mee aan de slag.’

‘In het DEMASK-project is interactie met stakeholders echt centraal gezet. We gaan verder met de kennis en het netwerk dat we hebben opgebouwd met Jomopans. Maar nieuwe informatie blijft essentieel om hulpmiddelen te realiseren. Door te blijven praten met stakeholders blijven we ook op de hoogte van de ontwikkelingen in bijvoorbeeld de scheepvaart en de mogelijkheden die dat ons kan bieden.’