Hoe behoudt je een sterke kustlijn Rijkswaterstaat

Noordzee 15.05.2024 - Elke dag weer beschermt de Nederlandse kust ons tegen de dreiging van het water. Rijkswaterstaat houdt de kust op zijn plaats. Zo blijven het strand en de duinen sterk genoeg en raken we geen land kwijt aan de zee. Hoe gaat het behoud van deze kustlijn in zijn werk? Hoe bepalen we waar en wanneer er extra zand nodig is aan de kust?

Adviseur bodemligging Gerhard Lergner en technisch manager Evelien Brand van Rijkswaterstaat vertellen over alle metingen, berekeningen en besluiten die nodig zijn om de Nederlandse kust op zijn plaats te houden.

Het geheim van onze kustverdediging? Heel veel data. Al sinds 1965 meten we de hoogte van de kustlijn op precies dezelfde locaties. ‘Deze locaties noemen we raaien’, legt Lergner uit. ‘Dit zijn lijnen die haaks op de kust staan, en die van achter de duinenrij tot zo’n 800 m de zee in lopen. Al met al meten we ieder jaar zo’n 2300 raaien, met een gecombineerde lengte van bijna 6000 km. De metingen voeren we jaarlijks uit tussen februari en augustus, nadat het stormseizoen achter de rug is’, vervolgt Lergner.

‘Stormen kunnen voor grote veranderingen aan de kust zorgen. Wind, golven en stroming nemen doorlopend zand mee van de kust.’

Zandsuppletie op Texel
Natte en droge metingen We meten niet alleen de kust boven water, maar ook onder water. Daarvoor gebruiken we 2 meetmethodes. ‘Om data te verzamelen van de kusthoogte onder water, gebruiken we kleine bootjes die ook in heel ondiep water kunnen meten’, vertelt Lergner.

‘De boten gebruiken een sonar, waarmee we kunnen meten hoe hoog de bodem is. De metingen op het water voeren we tijdens hoogwater met vliegtuigen uit, en de metingen van het land tijdens laagwater. Hierdoor ontstaat een overlap tussen beide meetmethodes en zijn ze goed te combineren.’

Van meten naar weten
Wanneer de metingen klaar zijn, gaat het team van Brand bij het programma Kustlijnzorg aan de slag met de berekeningen. ‘In augustus ontvangen we de data’, vertelt Brand.

‘We gebruiken de rest van het jaar om berekeningen uit te voeren en te beoordelen waar zandsuppleties nodig en effectief zijn. Aan de hand van de data zien we hoe de kustlijn zicht ontwikkelt. Die vergelijken we met de basiskustlijn, de uitgangspositie die is vastgelegd toen we zijn gestart met deze aanpak van het kustonderhoud.’

‘Als de gemeten kustlijn te dicht bij de basiskustlijn komt, moeten we waarschijnlijk actie ondernemen. Dan trekt de kustlijn zich terug en komt de zee dichter bij de duinen. We kijken altijd naar de metingen in de jaren ervoor, om trends terug te zien’, voegt Brand toe. ‘Daardoor weten we vaak ook al welke kustgebieden door bijvoorbeeld weersomstandigheden sneller “slijten” dan anderen.’

Een goed onderbouwd advies
Of de kust onderhoud nodig heeft, kunnen we niet alleen vaststellen aan de hand van metingen. ‘Voordat we daadwerkelijk adviseren over zandsuppletie, willen we eerst zeker weten dat de suppletie nut heeft en de omgeving niet onnodig verstoort’, legt Brand uit.

‘Daarom gaan we in gesprek met gemeentes, waterschappen en andere relevante partijen over gebieden die volgens ons onderhoud nodig hebben. We overleggen bijvoorbeeld over de impact van de zandsuppletie op de ecologie, of de hinder die onderhoud meebrengt voor recreanten.’

Hoewel we een advies baseren op vele metingen en overleggen met experts, blijft het altijd een inschatting. ‘Want we werken met natuurlijke elementen als wind, golven en stroming’, vult Brand aan.

‘We weten van tevoren niet of het tijdens of vlak na de suppletie heel hard gaat stormen en veel zand meteen afslaat. Maar dat komt niet zo vaak voor.’

Een resultaat om trots op te zijn
Wanneer u ziet dat we zand storten aan de kust, weet u nu dat er een heel proces aan vooraf ging. En dat stopt ook niet: ‘Ieder jaar borduren we voort op de metingen van de jaren daarvoor’, vertelt Lergner. ‘De datasets blijven relevant. Dit historische perspectief is een extra motivatie om te blijven streven naar kwalitatief goede metingen.’

Brand voegt toe: ‘Het voelt goed als we in de metingen terugzien dat het kustonderhoud in de jaren daarvoor effect hebben gehad. Weinig mensen weten hoe bijzonder de Nederlandse kustverdediging is, waarin we gebruik maken van het zand aan onze kust. We mogen daar allemaal best wat meer trots op zijn!’